हाम्रा शब्दहरूले अरूलाई कसरी असर गर्छ ?
हामीले  बोल्ने र अरुको लागि प्रयोग गर्ने शब्दहरूमा  जीवन र मृत्यु  हुन्छ, विनाश र सिर्जना गर्न सक्छन् । असल शब्दहरू सङ्ग्लो पानी झैं हुन्छन्, पानी झैं प्यास लाग्दा तृप्त बनाउँछ, र झरनाको आवाजझैं आराम दिन्छन् । तर कहिलेकाहिँ  एक शब्दले सबै कुरा परिवर्तन गर्न सक्छ ।  त्यसैले त भन्ने गरिन्छ कि बुद्धिमानीले असल शब्द द्वारा जीवन, हौशला ल्याउदछ भने  मुर्खका शब्दहरुले  बिनास, हतास, उदासीनता, डाहा जस्ता  कुराहरु ल्याउदछन् । एक असल  मानसिकता भनेको मद्दत गर्ने शब्दहरू र चोट पुर्याउने शब्दहरू बीचको भिन्नता हो । हामीले सत्य, आशा र प्रेमका शब्दहरू बोल्नु पर्छ । हाम्रा शब्दहरू महत्त्वपूर्ण र शक्तिशाली छन् जसमा मद्दत गर्ने, निको पार्ने, चोट पुर्याउने, हानि गर्ने, अपमान गर्ने र नम्र पार्ने क्षमता भएको ऊर्जा र शक्ति हुन्छ । त्यसैले  हाम्रा शब्दहरू अरुको मूल्याङ्कन गर्न भन्दा हौशला दिन प्रयोग गर्नु पर्छ।  

शब्दहरू एक शक्तिशाली उपकरण हो जुन मानिसहरूले समयको सुरुदेखि नै संवाद गर्न र व्यक्त गर्न प्रयोग गर्दै आएका छन् । सही शब्दहरूले सकारात्मक परिवर्तनलाई प्रेरित गर्ने, उत्प्रेरित गर्ने र सिर्जना गर्ने क्षमता हुन्छ, जबकि गलत शब्दहरूले चोट, हतोत्साहित र नकारात्मकता सिर्जना गर्न सक्छ। शब्दहरूको शक्तिलाई अतिरंजित गर्न सकिँदैन । हाम्रा शब्दहरूले हामी र हाम्रो वरपरका मानिसहरूलाई पार्न सक्ने प्रभावलाई बुझ्न अति आवश्यक छ । शब्दहरू हाम्रो मुखबाट निस्कने वा पृष्ठमा भएका अक्षरहरू मात्र होइनन्स तिनीहरूले कसैको जीवनमा ठुलो हौशलाको भूमिका खेल्दछन् जस्तै हाम्रा भावनाहरू, विचारहरू र कार्यहरूलाई प्रभाव पार्न सक्छन् । शब्दहरू प्रेम, दया र करुणा व्यक्त गर्न प्रयोग गरिन्छ भने घृणा, क्रूरता र आक्रामकता व्यक्त गर्न पनि प्रयोग गरिन्छ । हामीले प्रयोग गर्ने शब्दहरू होसियारीका साथ छनोट गर्ने कुरा हामीमा भर पर्छ। शब्दहरूको प्रयोग अधिकांश हाम्रो सोच र व्यवहारमा भएका छन् । हाम्रा शब्दहरूले हाम्रो मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यलाई प्रभावित गर्न सक्छन् । शब्दहरूले हामीलाई अनेक चुनौतिहरू दिन्छन्, यसको प्रभावलाई ठीक ढंगले समझ्न र प्रयोग गर्न सक्नुपर्छ । यसले हामीलाई सक्षम, समझौता र सामान्य समझदारीको मार्गलाई आगामी दिनहरूमा अनुभव गर्न मद्दत गर्दछ । हामी कस्ता मानसिकता भएका मानिसहरु हौँ भन्ने कुरा हामीले बोलेका शब्दहरूमा निर्धारण हुन्छ। यो शब्दहरूले हाम्रो मानसिक र भावनात्मक स्वास्थ्यमा प्रभाव गर्छन् ।  हामी जे सोच्छौं, त्यसको प्रतिबिम्ब हाम्रा शब्दहरूमा झल्किन्छन् ।  यदि हाम्रो सोच सकारात्मक छ भने, हाम्रा शब्दहरू पनि सकारात्मक हुन्छन् र हामीले सकारात्मक क्षेत्रमा सफलता प्राप्त गर्न सक्छौं ।  त्यसैले यदि हाम्रो सोच नकारात्मक छ भने, हाम्रा शब्दहरू पनि नकारात्मक हुन्छन् र हामीले असफलता प्राप्त गर्न सक्छौं । 

यसर्थ शब्दहरूको शक्तिलाई प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न, हामीले तिनीहरूले अरूमा पार्न सक्ने प्रभावलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ । हामीले रोजेका शब्दहरूले या त मानिसहरूलाई निर्माण गर्न वा तिनीहरूलाई भत्काउन सक्छ । हामीले अरूलाई प्रोत्साहन र सशक्त बनाउने शब्दहरू प्रयोग गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ, न कि तिनीहरूलाई बेइज्जत गर्ने वा अपमान या भनौ ठिक्क पार्ने । शब्दहरूको शक्ति हाम्रो दैनिक जीवनमा पनि देख्न सकिन्छ। हामी हाम्रो परिवार, साथीहरू र सहकर्मीहरूसँग कुराकानी गर्न शब्दहरू प्रयोग गर्छौं ।  हामीले प्रयोग गर्ने शब्दहरूले या त हामीलाई एकसाथ नजिक ल्याउन सक्छ वा हामी बीच दूरी सृजना गर्न सक्छ ।  शब्दहरूको शक्ति हामी आफैंसँग बोल्ने तरिकामा पनि देख्न सकिन्छ ।  हाम्रो भित्री संवादले हाम्रो आत्म-धारणालाई आकार दिन र हाम्रा कार्यहरूलाई प्रभाव पार्न सक्छ । हाम्रा शब्दहरूले अरूमा पार्ने प्रभावलाई ध्यानमा राख्नुको बाहेक, आफैंमा पार्ने प्रभावबारे पनि सचेत हुनुपर्छ । हाम्रो आत्म-वार्ता र भित्री संवादले हाम्रो विचार र कार्यलाई आकार दिन सक्छ ।  यदि हामी निरन्तर नकारात्मक आत्म-वार्ता प्रयोग गर्छौं भने, हामी निरुत्साहित महसुस गर्ने र हाम्रा लक्ष्यहरू त्याग्न सक्ने सम्भावना बढी हुन्छ । अर्कोतर्फ, यदि हामीले सकारात्मक आत्म-वार्ता र पुष्टिहरू प्रयोग गर्छौं भने, हामी उत्प्रेरित महसुस गर्न र हाम्रा लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न सक्ने सम्भावना बढी हुन्छ।  

शब्दहरूको शक्ति इतिहास, साहित्य र दैनिक जीवनमा स्पष्ट हुन्छ । इतिहासभरि नेता र वक्ताहरूले परिवर्तनलाई प्रेरित गर्न र आन्दोलनको नेतृत्व गर्न आफ्ना शब्दहरू प्रयोग गरेका छन् ।  महात्मा गान्धी, मार्टिन लुथर किंग जुनियर, र नेल्सन मण्डेला नेताहरूको केही उदाहरण मात्र हुन् जसले प्रेरणा र सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन आफ्नो शब्द प्रयोग गरेका छन् । महान् लेखक र कविहरूको शब्दले पनि संसारमा गहिरो प्रभाव पारेको छ । तिनीहरूका शब्दहरूमा हामीलाई उत्प्रेरित गर्ने, प्रेरणा दिने र संसारलाई हेर्ने तरिका परिवर्तन गर्ने शक्ति छ । शब्दहरूको शक्ति मिडिया र सामाजिक सञ्जालमा पनि देख्न सकिन्छ । हामीले पढेका र सुनेका शब्दहरूले केही मुद्दाहरूप्रति हाम्रो विश्वास र मनोवृत्तिलाई आकार दिन सक्छ। हामीले भेटेका शब्दहरूलाई आलोचनात्मक रूपमा विश्लेषण गर्नु महत्त्वपूर्ण छ र तिनीहरूले सकारात्मकता वा नकारात्मकतालाई बढावा दिइरहेका छन् कि भनेर प्रश्न गर्नुहोस् । आजको सामाजिक सञ्जालको युगमा, हामीले हाम्रो आफ्नै शब्दले अरूलाई पार्ने प्रभावलाई पनि ध्यान दिनु पर्छ । हाम्रा पोस्ट र टिप्पणीहरूले या त मानिसहरूलाई एकसाथ ल्याउन वा विभाजन र दुश्मनी सिर्जना गर्न प्रेरित गर्न सक्छन् ।

निष्कर्षमा, शब्दहरूको शक्ति अपार छ जसलाई हल्का रूपमा लिनु हुँदैन । हामीले हाम्रा शब्दहरू सावधानीपूर्वक प्रयोग गर्नुपर्छ, प्रेरणा र सकारात्मकता सिर्जना गर्ने उद्देश्यका साथ । हामीले मानिसहरूलाई भत्काउनुको सट्टा मानिसहरूलाई निर्माण गर्ने शब्दहरू प्रयोग गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ, र हाम्रा शब्दहरूले हामी र हामी वरपरका मानिसहरूलाई पार्ने प्रभावलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ । शब्दहरूको शक्ति राम्रो वा खराबको लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ, र यो बुद्धिमानीपूर्वक छनौट गर्न हामीमा निर्भर छ ।  हाम्रा शब्दहरू शक्तिशाली छन्, र सम्मानका साथ व्यवहार र बोली अनि  सोचमा प्रयोग गर्नुपर्छ। त्यसोभए हामी कसरी शब्दहरूबुद्धिमानीपूर्वक छनौट गर्न सक्छौं भन्ने बारेमा म अर्को भागमा लेख्ने छु । हामी आफ्नो र वरपरका मानिसहरूको लागि राम्रो संसार सृजना गर्न असल शब्दहरुको प्रयोग गर्न कोशिस गर्रौं । 
(लेखक आई.सी.ए नेपालमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।)